Kunstfabriek

Leave a comment
Architectenweb / Blog
Kunstfabriek Artez Enschede. foto: Imre Csany/DAPh

Kunstfabriek

Het voormalige fabrieksgebouw Tetem II in de Enschedese wijk Roombeek is door het bureau Marx&Steketee architecten in een nieuwe, duurzame jas gestoken. Door enkele eenvoudige ingrepen dringt nu een verrassende hoeveelheid daglicht door tot midden in het gebouw.

Na de vuurwerkramp op 13 mei 2000 werd Roombeek opgezet als wijk met een mix van functies. Na jaren van leegstand ontstond een hernieuwde waardering voor het industriële erfgoed van de Twentsche Textiel Maatschappij, gelegen aan de noordrand van het herstructureringsgebied Roombeek. Van de voormalige dekenfabriek zijn twee fabrieksgebouwen, Tetem I en II, de schoorsteen en de portiersloge behouden gebleven. Hoewel het complex oogt als autonoom volume vervult het een belangrijke rol in het verlevendigen van het nieuwe cultuurerf, het culturele hart van Roombeek.

Na transformatie door Marx&Steketee architecten is Tetem II nu in gebruik genomen door de kunstacademie van de ArtEZ Hogeschool der Kunsten. De hoofdingang van Tetem II richt zich naar het cultuurerf. Bezoekers worden uitgenodigd het gebouw binnen te gaan door de sfeervolle houten entree, waarachter het publieke toegankelijke café en auditorium liggen. De strenge gevelritmiek van het bestaande gebouw is hier plaatselijk doorbroken. In het gebouw valt op dat veel van de karakteristieke elementen van de voormalige fabriek zoals de oorspronkelijke lift, kraanbaan, laadbalkons en weegschaal behouden zijn gebleven.

Kunstfabriek Artez Enschede. foto: Imre Csany

Kunstfabriek Artez Enschede. foto: Imre Csany

Daglicht/kunstlicht

Bij het eerste bezoek aan het gebouw voelde architect Ady Steketee door de enorme diepte van het gebouw direct de behoefte om verticaliteit en licht in het hart van het gebouw te creëren. Daar bevindt zich nu dan ook een lichtstraat die beide verdiepingen en aangrenzende ruimtes met elkaar verbindt. Deze open core, voorzien van een serie sheddaken, voorziet de open ateliers op de verdieping royaal van daglicht zonder de ruimte teveel op te warmen. De sheddaken zijn aan de zuidzijde voorzien van PV-cellen, net als een groot deel van het horizontale dakvlak. De school is met 1500 m2 aan PV-cellen grotendeels zelfvoorzienend.

De verlichting van het interieur bestaat uit geavanceerde en energiezuinige led-buisarmaturen gekoppeld aan daglichtsensoren. De intensiteit van deze verlichting is goed regelbaar, waardoor het optimaal afgestemd kan worden op de hoeveelheid daglicht. De kleurechtheid van de verlichting is bovendien van hoge kwaliteit, een belangrijk aandachtspunt voor de kunstacademie, die een evenaring van natuurlijk licht wenst. De hoeveelheid verlichting streeft haar doel echter voorbij. Het binnenvallende daglicht van de lichtstrook in het dak en de ruimtelijkheid van de hoge verdiepingen wordt tenietgedaan door het laaghangende lichtplafond van buisarmaturen.

Kunstfabriek Artez Enschede. foto: Imre Csany

Kunstfabriek Artez Enschede. foto: Imre Csany

Nieuwe schil

Karakteristiek voor het voormalige fabrieksgebouw waren de grote raamopeningen met de en slanke stalen kozijnen en fijne roedenverdeling. Het behoud van de grote gevelopeningen vroeg om een oplossing waarbij de warmtelast van het grote glasvlak beperkt zou blijven. De oorspronkelijk stalen kozijnen waren ontzet door de explosie van de vuurwerkramp en zijn vervangen door een eigentijdse invulling. De grote gevelopeningen zijn behouden gebleven en de oorspronkelijke roedenverdeling komt tot uiting in de slanke aluminium profielen waarin de buitenzonwering van geperforeerde aluminium platen is gevat. “We wilden de plastiek van de gevel versterken”, licht Ady Steketee toe. De dieptewerking van de gevel is behouden door de zonwerende puien op de positie van het oorspronkelijke kozijn te plaatsen. De nieuwe kozijnen zijn daarachter zichtbaar. De gevel is aan de binnenzijde geïsoleerd en voorzien van geïsoleerde aluminiumkozijnen. Zo is een tweede laag aan de gevel toegevoegd: een eigentijdse en goed geïsoleerde thermische schil die tegelijk het industriële karakter van het gebouw in ere houdt.

De raamverdeling van vier bij vier was een karakteristiek aspect van het gebouw in de fase voor de renovatie. Door toedoen van krakers en door tijdelijk gebruik vertoonde de gevel een speels beeld. De verdeling van ruiten was in elk raamvlak anders, omdat er ramen waren gesneuveld of overgeschilderd. Dit patchwork intrigeerde de architect en vormde het uitgangspunt voor de vormgeving van de zonwerende puien. Iedere pui kan volgens de oorspronkelijke verdeling maximaal zestien geperforeerde aluminium panelen bevatten. Door de wijze van montage is de configuratie van de panelen eenvoudig te veranderen: de panelen zijn met twee bouten aan de bovenzijde bevestigd aan de verticale aluminium stijlen. Twee klemmen aan de onderzijde verankeren de panelen, maar bieden een glazenwasser eenvoudige toegang tot de achterliggende puien.

De configuratie van de zonwerende puien is bepaald door de functie van de achterliggende ruimte. De digitale werkplaats is bijvoorbeeld van twaalf panelen per raam voorzien, terwijl enkele lokalen slechts vier panelen per raam hebben gekregen, om de studenten meer daglicht te bieden. De onderste raamstrook is overal vrij gehouden om het uitzicht te waarborgen. Is de lichtinval hinderlijk of zijn ruimtes juist teveel verduisterd? In dat geval kan de gebruiker eenvoudig panelen verwijderen of toevoegen; er is een aantal panelen extra geproduceerd om in deze behoefte te voorzien. Ook handig als blijkt dat in de zomer de warmtelast in sommige ruimtes te hoog oploopt.

Kunstfabriek Artez Enschede. foto: Imre Csany

Kunstfabriek Artez Enschede. foto: Imre Csany

Nieuwe dynamiek

Enkele heldere ingrepen hebben een efficiënt en duurzaam gebouw opgeleverd. Er is duidelijk veel aandacht en energie in het ontwerp van de gevel gestoken, wat een sterk gevelbeeld heeft opgeleverd. Met de zonwerende pui is de rigide, fijne vlakverdeling van het oorspronkelijke gevelbeeld op een geheel eigen wijze tot uiting gekomen. Daarnaast is de architect erin geslaagd een speels beeld te creëren. De tijd zal leren of met dit zonweringsysteem ook aan de beoogde flexibiliteit en het vereiste gebruikscomfort in het interieur wordt voldaan. De lichtstrook die het gebouw rijker is geworden, heeft het gebouw een nieuwe impuls gegeven. Dankzij deze ingreep biedt het gebouw meer mogelijkheden en flexibiliteit voor toekomstig gebruik. De transformatie heeft het voormalige fabrieksgebouw een nieuwe dynamiek bezorgd, klaar voor een nieuwe generatie.

© Architectenweb, mei 2013
Tekst: Teun van den Ende en Rosi de Kok
Foto’s: Imre Csany/DAPh

Leave a Reply

Your email address will not be published.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.